Мейрімді, рақымды Алланың атымен бастаймын!
Бірде мен Николай Фолькманның блогындағы ""Квасной" патриотизм и "1984"" деген тақырыптағы мақаланы оқи отырып оған коммент жазған болатынмын. Комменттің соңы пікірталасқа ұласып ол едәуір көлемді болып шықты. Бұл пікірталаста өзімді толғандырып жүрген нәрселер жайында сөз болғандықтан мен оны жаңа тақырыппен оқырмандарға ұсынғанды жөн көрдім. Және оны қателерін еш түзетпестен бастапқы нұсқасында беріп отырмын. Өйткені, онда осы грамматикалық қателер жайында да сөз болған еді.
gbaqytkereiuly «Қазақстанда тұрып жатса да РаССеяндықты алып жүруші барлық қазақстандықтардың (олардың ұлттарына қарамастан) өзімен тек орыс тілінде ғана тілдесулерін талап етеді. Олай болмаған жағдайда оның маңайындағылардың барлығы «қазақ ұлтшылдығында», оның басын кемсітушілікте айыпты болып іштей «мәмбет» аталынады».
Тура айтылған! Егер Қазақстанда, өзінің атамекенінде тұрып жатқан қазақ раССеяндықты алып жүрушіден өзімен тек қазақ тілінде ғана тілдесуді талап етсе, онда ол мұны өз құқығын шектеушіліктің сорақы көрінісі деп санайтын болады. Және ол Путиннен өзін мұндай «қысым жасаушылардан» қорғауын сұрайтын болады. Шындығына келгенде кімге кім қысым жасауда?
Қазақстанда тек қазақ тілі ғана үстемдік етуі тиіс. Бұл қазақтардың заңды құқығы. Егер раССеяндықты алып жүрушінің бойында бір түйір болса да әділдік сезімі болса, онда ол мұны мойындауы тиіс. Бірақ, олар шовинизм дертінің ауыр түріне шалдыққан. Және олар бұл дерттен жазылуды да қаламайды. Олардың осынау ұлы империялық ой-санадан арылғандары жөн болар еді.
Ұлы империялық ой-санадан арылудың орнына мұндай раССеяндықты алып жүруші Путинмен бірге қандай жолмен болса да бұрынғы империяны қалпына келтіруді қалайды. Мұндай жағдайда өзге ұлттардың құқықтары шектелген болар еді. Бірақ, олардың басқа ұлттарға түкіргендері бар. Өйткені, олардың тек өздеріне ғана жақсы болса болғаны. Бірақ, мұнан оларға жақсы болып кетер ме еді, міне, мәселе қайда жатыр!!!
saha1963 Сіз өзіңіздің не жазғаныңызды түсініп отырсыз ба? Қалыпты қазақстандықтар, (олар болса көпшілік) ешқашан шовинизммен ауырған емес. Ал Сіздің сөздеріңізден ұлтшылдық пен шовинизм ұрып тұр (ұрғанда да өрескел грамматикалық қателіктермен ұрып тұр).
gbaqytkereiuly [...Қалыпты қазақстандықтар, (олар болса көпшілік) ешқашан шовинизммен ауырған емес...] Ия, мен сізбен келісемін. Бірақ, қазақ тілін үйренгісі келмейтін, Қазақстан Ата заңының бұл бабын өз құқығын шектеушілік ретінде санап қыңырлық танытатын қазақстандықтар қалыпты қазақстандықтар болып табылмайды. Мұндай жандар қазақ тілін үйреніп, ол тілде сөйлесе білуге тиісті болса да қазақтардан өздерімен тек қана орыс тілінде сөйлесуді талап етеді. Сонда бұл шовинизм емес пе?
Олар қазақтардың барлығы орыс тілін білуге тиісті деп санайды да, өздері болса қазақ тілін білуге еш міндетті емеспіз деп біледі. Олар қазақ тілінің дамуы мүмкін жалғыз ғана ел - Қазақстанда тұрып жатса да осылай деп ойлайды. Мысалға, Ресейде қазақ тілі дамымайды. Өйткені, ол жақтағылар оған мүдделі емес. Керісінше, ол жақта қазақтардың өз тілі мен мәдениетін сақтауға деген құқықтары түрлі қысымдарға ұшырауда. Сонда бұл шовинизм емес пе екен?
Мен қазақ ретінде өз жерімде өзімді қазақ сезінгім келеді. Мен Қазақстан аумағының қай жерінде болмасын мені түсінгендерін қалаймын. Бірақ, «қалыпты қазақстандықтардың» бәрі бірдей менің тілімді түсіне бермейді, сол себепті де мен өзімді өте жайсыз сезінемін. Ойлап көріңіз, Ресейде емес, Қазақстанда, қазақтардың жерінде осындай жағдай. Сонда мен өзімді қазақ ретінде қайда жерде жайлы сезінетін боламын? Бұл деген менің құқығымның өрескел түрде бұзылуы емес пе? Сіздер мұны қалайша түсінбейсіздер? Сіздер сонда менің заңды құқығыма түкіресіздер ме?
[... Сіздің сөздеріңізден ұлтшылдық пен шовинизм ұрып тұр (ұрғанда да өрескел грамматикалық қателіктермен ұрып тұр)...] Сіз өзіңіздің не жазғаныңызды түсініп отырсыз ба? Сіз қазақ тілінде еш қатесіз жазып көріңіз. Егер жаза алсаңыз, онда айып менен болады. Неге екені белгісіз, сіздің ойыңызша мен орысша еш қатесіз жазуға тиіспін де, ал сіз тіпті қазақша білуге де тиісті емессіз. Сонда кімнің сөздерінен ұлтшылдық пен шовинизм ұрып тұр екен?
Сіздер шовинизм дертімен қатты ауырасыздар, бірақ, сұмдығы сол сіздер мұны түсінбейсіздер, немесе, одан да жаманы сіздердің мұны мойындағыларыңыз келмейді! Мүмкін, сіздер «қандай жағдайда да менікі дұрыс, өйткені, менің артымда бүткіл Ұлы Русь тұр, қаласа ол сендерді өзінің кирзі етігімен таптап тастайды» деп ойлайтын боларсыздар. Ұлы империялық шовинизм дегеніміз міне, осы. Бұл сіздердің ақиқат диагноздарыңыз!
saha1963 Қазақ тілі келесі ұрпақпен бірге өзі дағдыға енетін болады.
gbaqytkereiuly [...Қазақ тілі келесі ұрпақпен бірге өзі дағдыға енетін болады...] Алланың қалауымен солай болады да! Бірақ, сіз тап қазір бізді бұлай жұбатып қырағылығымызды қалғытпаңыз. Қазіргі кезеңде қазақ тілінің жағдайы кісі қызығарлықтай емес. Мысалға, қазақша білетін орыстар көп пе? Және өз ана тілін білмейтін қазақтар аз ба? Сондай-ақ, қазақтардың 100 пайызға жуығы ең болмағанда орысша түсінеді.
Тіпті парламент пен үкімет отырыстарында орыс тілі қолданылады. Бұл көп нәрсені аңғартады. Бірақ, сіздер «орыстардың құқықтары шектеліп, орыс тіліне қауіп төнуде» деп жарияға жар салып тынымсыз дабыл қағудасыздар. Ұялсаңдар нетті! Шындығына келгенде қазақтардың барынша дабыл қағатын жөндері бар. Бірақ, ол кезде сіздердің тараптарыңыздан оларға небір айыптар үйіп-төгілетін болады. Өйткені, сіздердің қуатты үгіт-насихат машиналарыңыз толық күшінде жұмыс жасап тұр. Сондықтан сіздерге шыбынды піл етіп көрсету еш қиындық тудырмайды.
Қазақ тіл келесі ұрпақпен дағдыға енуі үшін қазіргі кезеңде сіздердің аз да болса қол ұшын бергендеріңіз жөн болар еді. Бірақ, сіздер қазақ тілін аяқтан шалуды ғана білесіздер. Сіздерге қазақ тілінің тізерлеп тұрғаны аз көрінеді. Сіздерге үшін оны тезірек көрге тығу қажет.
Бұрын қазақтар «орыс-әділ» дейтін еді. Бірақ, мен қазақ тіліне қатысты мәселеде орыстардың бұл қасиетін байқай алмай жүрмін. Егер адамның бойында әділдік қасиеті болса, онда ол барлық жағдайда да көрініс тапқан болар еді.
Мүмкін, ондай орыстар қазіргі күні таусылып біткен болар, немесе олар жай ғана сырттан бақылап отырған болар. Ол жағы маған белгісіз. Мүмкін, қазақтар сіздердің алдарыңызда өздерін еш қарыздар сезінбес үшін сіздер әділ аталарыңыздың қазақтар алдындағы бар еңбектерін «жеп қойғыларыз» келетін болар. Әрине, егер дәл қазіргі сәтте қазақтар сіздерге бірдеңе бересі болса.
saha1963 Жас жігіт, мен 51 жастамын, Алматыда туып- өстім, өзімді тұрғылықты қазақстандықпын деп есептеймін. Дана, ақылды қазақтарды (тек қазақтарды ғана емес, бүткіл дұрыс ойлайтын адамдарды да) силаймын, және әрқашан силайтын боламын. Менің орыстардан көрі қазақ достарым көп, және маған олармен бірге өмір сүріп, араласу қызықты.
Ал Сіздің сөздеріңізден жеке маған қатысты сондай бір негативтің естілетіні соншалықты сіз менің бет-бейнемнен бүткіл орыс халқын көретін тәріздісіз. Өз басым қазақ тілін үйренудемін, бірақ ол маған үлкен қиындыққа түсуде. СССР-де бұған тиісінше көңіл бөлінбегеніне мен кінәлі емеспін. Сондықтан барлық адамдарға бір өлшеммен қарамаңыз, ақылдырақ, әрі саяси сауаттырақ болыңыз.
gbaqytkereiuly [ ...Жас жігіт, мен 51 жастамын, Алматыда туып- өстім, өзімді тұрғылықты қазақстандықпын деп есептеймін...]. Сіз менің жасымды білмейсіз, бірақ неге екені белгісіз маған «жас жігіт» деп сөйлейсіз. Мүмкін, бұл қазақтардың бұрынғы кеңестік империяның басқа да халықтары тәрізді орыс халқының кіші інісі болғандықтан шығар.
Бұл біздің миымызға сіңірілген болатын, біз тіпті, әнұранда да «ұлы орыс халқы мәңгіге біріктірген» деп шырқадық. Бұл орыс халқы - ұлы халық, ал қалған халықтар болса ұлы емес, олар барлық жағынан алғанда да кіші халықтар дегенді білдіреді. Осы бір «үлкендік» осы кезге дейін көптеген орыстардың түп санасына берік орныққан.
Мен сіз ойлағандай соншалықты жас емеспін, елуге таяп қалған адаммын. Тіпті жас болсам да ол менің айтқандарымның бәрі ақымақшылық дегенді білдірмейді. Қазақтар «ақыл жастан, асыл тастан» дейді. Егер сіз өзіңіз айтатындай тұрғылықты қазақстандық болсаңыз, онда сізге бұл мақалды аударудың қажеттігі жоқ деп ойлаймын. Ал егер түсінбесеңіз, оған да таңғалатын ештеңе жоқ. Өйткені, көптеген орыстар үшін бұл қалыпты жай. Тұрғылықты қазақстандық болу, бірақ қазақша білмеу - бұл сондай табиғи нәрсе!
[...мен 51 жастамын, Алматыда туып- өстім, өзімді тұрғылықты қазақстандықпын деп есептеймін...] Орыстардың көпшілігі белгілі бір жерде жүз жылдан артық уақыт тұрса болды өздерін тұрғылықты халық санайды. Және бұл жерге ежелгі орыс жері ретінде таласуға өздерінің құқықтары бар деп «парасатты түрде» пайымдайды. Және осы бір «ежелгі орыс жері» Ресей империясының құрамында болуы тиіс екендігіне шын сенеді.
Олар үшін бұл әділдіктің салтанат құруы болып табылады. Бірақ, неге екені белгісіз олар осы жерде тұрып жатқан тұрғылықты халықтың құқығы жайында мүлде ойламайды. Ол халық болса бұл жерде орыстар тәрізді жүз-ақ жыл емес мың жылдан артық уақыттан бері тұрып жатқан болатын. Сонда бұл ұлы орыстық шовинизмнің көрінісі емес пе?
[...Дана, ақылды қазақтарды (тек қазақтарды ғана емес, бүткіл дұрыс ойлайтын адамдарды да) силаймын, және әрқашан силайтын боламын...]. Сіз үшін қандай қазақтардың дұрыс ойлайтын, дана, әрі ақылды қазақтар екенін мен білмеймін. Көптеген орыстар өз тілін білмейтін, өз халқының тағдырына немқұрайлы қарайтын орыстанып кеткен қазақтарды, және ежелгі қазақ жерінде кемсітілген ұлт ретінде өмір сүріп жатқан өз жағдайына көндіккен шала қазақтарды ғана дұрыс ойлайтын, дана, әрі ақылды қазақтар деп санайды.
Сіздің дұрыс ойлайтын, дана, әрі ақылды қазақтарға деген силастығыңыздың қалай көрініс табатынын да мен білмеймін. Сіз оларды силағандықтан олардың тілін үйреніп пе едіңіз? Сіз оларды силағандықтан қазақтардың ең болмағанда кейбір дәстүрлерін ұстанып жүрсіз бе? Сіз оларды силағандықтан қазақ музыкасын тыңдайтын ба едіңіз? Сіз оларды силағандықтан қазақ әдебиетін оқитын ба едіңіз? Сіз оларды силағандықтан қазақ тарихына қызығушылық танытасыз ба? Сіз оларды силағандықтан қазақ халқының мұң-мұқтаждықтарына ден қоясыз ба? Сіз оларды силағандықтан құқығы бұзылып жатқан кездерде қазақ халқын жақтап сөз айтасыз ба?
[...Менің орыстардан көрі қазақ достарым көп, және маған олармен бірге өмір сүріп, араласу қызықты...]. Сіз қазақша білмейсіз, сонда да сіздің қазақ достарыңыз көп. Оның себебі, осы кезге дейін қазақтар өз тілі мен дәстүріне зиянды шамада төзімді болды. Олардың сізбен тек орыс тілінде ғана сөйлесіп, ешқашан олардың, яғни қазақтардың алдындағы сіздің міндеттеріңізді есіңізге салмағанына еш күмәным жоқ.
Егер олар сізге кейбір ұлт өкілдері тәрізді талап қойған болса, онда сіздің қазақ достарыңыз көп бола қоймаған болар еді. Өйткені, көптеген орыстар қазақ тілін білу тәрізді тұрғылықты қазақстандықтардың қарапайым міндеттерін естеріне салғанды жақтырмайды.
[...Сіз менің бет-бейнемнен бүткіл орыс халқын көретін тәріздісіз...] Мен сіздің өз басыңызды танымаймын. Бірақ, сіз арқылы мен сөзімді өздерінің қаншалықты шовинизммен ауыратындарын түсінбейтін, немесе түсінгісі келмейтін көптеген орыстарға бағыштап отырмын.
[...Сіздің сөздеріңізден жеке маған қатысты сондай бір негативтің естілетіні соншалықты...] Сіз өз жерінде кемсітілген қазақтың күйін түсінбейсіз. Қарапайым ғана мысал, шетелдіктер Қазақстанға орыс тілін үйрену үшін келеді екен. Ойлап көріңіз, олар орыс тілін үйрену үшін Ресейге бармайды, Қазақстанға келеді. Бұл сізге ештеңені аңғартпай ма? Бұл жай сіздің жаныңызды ауыртпай ма? Әрине, ауыртпайды. Өйткені, сіз қазақ емессіз. Сіз қазақ халқының тағдырына басы ауырмайтын жай ғана тұрғылықты қазақстандықсыз.
Бірақ, сіз өз жерінде кемсітілудің қандай болатынын Ресейлік орыстардан сұрап көріңіз. Жатжұрттықтарды: еврейлерді, кавказдықтарды, өзбектерді, тәжіктерді, және өздерінің тарихи отандарында жинақы тұрып жатқан қазақтарды да жек көретін орыстардан бұл жайында сұрап көріңіз. Ол орыстар олардың өз жерлерінде, ежелгі орыс жерінде өмір сүрулеріне жатжұрттықтар бөгет болуда деп санайды.
Шын мәнінде көптеген жатжұрттықтар ол жақта ғасырлар бойына тұрып келеді. Мысалға, бір кездерде немістердің Ресейде өз автономиясы болды. Олай болса Ресейдегі жатжұрттықтардың да тұрғылықты тұрғындар ретінде ол жерге таласуларына құқықтары бар. Бірақ, олар Қазақстандағы орыстар тәрізді емес өз орындарын жақсы біледі. Егер байқамай естерінен шығып кетіп жатса, онда орыстар оларды жатжұрттықтар ретінде бірден өз орындарына қояды.
Ал менің жерімде, қазақтардың атамекенінде кейбір қазақтардың өздерінің мені түсінбейтіндіктері соншалықты мен өз жерімде өзімді жайсыз сезінемін. Орыстанып кеткен ол қазақтар мені мәмбет деп атап ашықтан-ашық жеккөреді. Бұл Ресей империясының жүздеген жылдар бойғы отарлық езгісінің шынайы жемісі.
Тіпті, негізінен басқа ұлттар өкілдері басшылық еткен Кеңес үкіметінің кезінде де орыс халқының империялық саясаты жүргізілді. Ол кезде орыстарға барлық жерде де жол ашылып, барлық жерде де оларға құрмет көрсетілді. Ал басқа халықтарға болса түрлі айла-тәсілдермен орыс тілі мен мәдениеті сіңірілді.
Қазаққа тән нәрсенің бәрін жоюға бағытталған Ресей империясының тілдік, және мәдени шапқыншылығы осы кезге дейін тоқтамауда. Және мұнда оны іске асырушылар да табылуда. Олар «тұрғылықты қазақстандықтар» кейіпіндегі орыс шовинистері мен қазақ ниглистеріннің бесінші колоннасы.
[...Өз басым қазақ тілін үйренудемін, бірақ ол маған үлкен қиындыққа түсуде...]. Ия, қазақ тілін үйреніп жүрген орыстар да бар. Мүмкін, олар аз да шығар, бірақ кейбір қазақтардың өздері қазақ тілінің болашағынан күмәнданып жүрген қазіргі кезеңде бұл жақсы өнеге, және қазақ тілінің өркендеу бағытындағы оңды ілгерілеу.
Барлық нәрселерде де орыстарға құл тәрізді еліктейтін қазақтар бар. Олар: «егер орыстар осылай істесе, демек, солай болуы тиіс. Өйткені, орыстар ненің не екендігін жақсы біледі» деп ойлайды. Мұндай қазақтар орыстардың пікіріне өте тәуелді. Сондықтан олар үшін орыстардың да қазақ тілін үйренгендері өте маңызды. Тек сонда ғана олар өз ана тілдеріне қызығушылық таныта бастайды. Өйткені, олар орыстарға қожайынына еліктеген құлдар тәрізді еліктейді.
Қазақстандағы орыстарға ұлт ретінде жойылып кету қауіпі төніп тұрған жоқ. Өйткені, дүние жүзіндегі ең ұзын шекара арқылы Ресеймен көршілік, және ортақ ақпараттық кеңістік оларға орыстарға тән нәрсенің бәрінен қол үзіп кетуге мүмкіндік бермейді. Сондықтан ұлы империялық құлашы бар шовинистерге бос даурықпай тынышталған жөн болар еді. Қазақтарды да өзіңе дұшпан ету арқылы тап іргеңнен орасан зор жау плацдармына ие болудың не қажеті бар. Бұл сондай ақылсыздық емес пе?
[...СССР-де бұған тиісінше көңіл бөлінбегеніне мен кінәлі емеспінания...]. Ия, СССР-де орыстардың қазақша үйренуіне көңіл бөлінбеді. Өйткені, Кеңес империясының ауқымында жоспарлы түрде өзге ұлттарды орыстарға сіңіру саясаты жүргізілді. Бұл саясат Хрущевтың «Бәріміз де неғұрлым тезірек орысша сөйлейтін болсақ, коммунизмді де солғұрлым тезірек құратын боламыз» деген ұранынан көрініс табады. Сондықтан да орыстарға өзге тілдерді үйренудің қажеттілігі болмады. Соның ішінде де қазақ тілін. Өйткені, ол кезде қазақтардың азшылық болуы, және олардың негізінен ауылдық жерлерде тұрулары себепті қазақ тіліне сұраныс болмады.
[...Сондықтан барлық адамдарға бір өлшеммен қарамаңыз, ақылдырақ, әрі саяси сауаттырақ болыңыз...]. Адамдарға бір өлшеммен қараған дұрыс емес, әсіресе, парасатты жандар көпшілік болған жағдайда. Бірақ, өкінішке орай, өлшем бойынша алатын болсақ қазіргі уақытта орыстардың арасында парасатты жандар аздау болып тұр. Мысалға, Ресейдің Қырымды заңсыз қосып алуын көп орыстар айыптап па еді? Тіпті, егер ондай жандар олардың арасында болған болса. Сондықтан орыстардың көпшілігінің ұлы орыстық шовинизмі жайында айтылған кезде факт көз алдымызда.
Мен ақылдырақ, әрі саяси сауаттырақ болуға тырысамын. Бұл қасиеттер қазақтардың бойында көп болмаса аздық ете қоймайды. Тіпті Ресей саяси олимпінің жарық жұлдыздары Жириновский мен Лимонов, және «ұлы» орыс жазушысы, әрі «пайғамбары» Солженицын ашық та арсыз түрде Қазақстанды Ресей империясына қосып алуға шақырған кезде де біз ақылдылық, әрі саяси сауаттылық танытып соншалықты ашу-ыза танытқан жоқпыз.
Айтпақшы, сіздер де тұрғылықты қазақстандықтар ретінде бұған ашу-ыза таныта қоймадыңыздар. Қалай дегенде де сіздер көп ұлтты Қазақстанның патриоттары емессіздер ме, сондықтан өз наразылықтарыңызды білдіргендеріңіз дұрыс болатын еді. Ең болмағанда оларға ақылдылық пен саяси сауаттылық жөнінде ескерту керек еді.
Мүмкін, бізге, қазақтарға да өз отандастарының мұң-мұқтаждықтарына құлақ қойып тұрпайы түрде олардың құқықтарын қорғауға тырысатын Ресей саясаткерлерінен «ақылдылық мен саяси сауаттылықты» үйренген жөн болар?
saha1963 < Тіпті Ресей саяси олимпінің жарық жұлдыздары Жириновский мен Лимонов, және «ұлы» орыс жазушысы, әрі «пайғамбары» Солженицын ашық та арсыз түрде Қазақстанды Ресей империясына қосып алуға шақырған кезде де біз ақылдылық, әрі саяси сауаттылық танытып соншалықты ашу-ыза танытқан жоқпыз. Айтпақшы, сіздер де тұрғылықты қазақстандықтар ретінде бұған ашу-ыза таныта қоймадыңыздар>
Сіз менің не нәрсеге ашу-ыза танытып, не жайында ойлайтынымды қайдан білесіз? Жириновскийді мен шоумен санаймын, Лимонов мен үшін нацик, ал Солженицынды мен тіпті оқыған да жоқпын. Менің түсінуімше, Сіз діндарсыз, мен болсам атеистпін, және тек ғылымға ғана сенемін. Сондықтан Сіз екеуміздің дүниеге деген көзқарастарымыз әртүрлі. Тағы айтарым, мен біреудің маған қалай өмір сүру керектігін үйреткенін жақсы көрмеймін. Сондықтан осы нотада Сізбен қатынасымды аяқтаймын.
2-8 апрель 2014 жыл. 27.06.14.
Комментариев нет:
Отправить комментарий